Wanneer de herfst zijn intrede doet, liggen de winkels er al vol mee: pepernoten en speculaas! Het is een eeuwenoude traditie om dit lekkere snoepgoed te eten rondom Sinterklaas. De tijd van gezelligheid, cadeautjes en samenzijn. Maar hoe is die traditie eigenlijk ontstaan? Vandaag vertel ik je alles over Sinterklaas, speculaas en pepernoten.
Speculaas: koek vol kruiden
Speculaas wordt al eeuwenlang gegeten: een heerlijke koek met kenmerkende structuur en specifieke smaak. De VOC bracht in de 17e en 18e eeuw specerijen vanuit het verre oosten naar Nederland. Kruiden als peper, nootmuskaat, kaneel, gember en kruidnagelen vormden de basis voor speculaaskruiden.
Doordat er zoveel specerijen naar Nederland werden gebracht, konden steeds meer bakkers gaan experimenteren met smaken. Speculaasjes werden voorzien van prachtige afbeeldingen. Daarvoor gebruikte men koekstempels die met de hand werden gemaakt.
Natuurlijk waren dit nog niet de geavanceerde, moderne koekstempels zoals je ze nu kent van Koekatelier! 😉 In plaats van koekstempels noemden ze dit koekplanken of prenten. Daarmee kreeg ieder koekje een uniek, gedetailleerd ontwerp. De oudst bekende koekplank dateert al van het jaar 1600. Ongelofelijk, toch?
Sinterklaas op speculaas
Je weet misschien wel dat we onze huidige Sinterklaastraditie te danken hebben aan de bisschop van Myra. Sint Nicolaas was erg geliefd omdat hij de armen hielp. Net als andere heiligen werd hij regelmatig op koekjes afgebeeld.
Er gaan verschillende verhalen rond over waarom de koek speculaas werd genoemd. Zo zou speculaas een samentrekking zijn van de woorden specerijen en Sinterklaas: specu-laas. Het kruiden van deeg wordt ook wel het speculeren van een deeg genoemd. Speculatie betekent dan letterlijk: deeg voorzien van koekkruiden. Speculaas zou daar een verbastering van kunnen zijn.
Maar de meest aannemelijke herkomst van het woord heeft te maken met de koekplank. Het Latijnse ‘speculum’ betekent spiegelbeeld en verwijst zo naar de prenten die op de koek gedrukt werden.
Dan even over pepernoten en kruidnoten
Pepernoten, kruidnoten… Ik ga je voor eens en altijd vertellen hoe het zit. De echte pepernoten zijn vierkante brokjes met de smaak van ontbijtkoek en anijs. De harde, ronde nootjes die we tegenwoordig als pepernoten kennen, heten eigenlijk kruidnoten. Voor dit lekkere strooigoed worden speculaaskruiden gebruikt.
Geen Sinterklaas zonder speculaas en pepernoten!
Oké, terug naar Sinterklaas. Waarom eten wij nu juist speculaas en pepernoten tijdens het Sinterklaasfeest? Daarvoor kijken we naar het ontstaan van deze traditie. Sint Nicolaas deelde vaak kleine lekkernijen uit aan armen en kinderen. Speculaas en pepernoten worden symbolisch gezien als de geschenken die Sinterklaas uitdeelde.
Al in de vijftiende eeuw mochten arme kinderen hun schoentje in de kerk zetten. De rijken vulden deze dan en verdeelden de inhoud op 6 december, de sterfdag van Sint Nicolaas. Pas sinds de 19e eeuw kwam Sinterklaas thuis bij kinderen op bezoek en werd er gestrooid met pepernoten.
Lange tijd bleef speculaas een lekkernij voor speciale gelegenheden, zoals Sinterklaas. Dat kwam doordat de specerijen uit het verre oosten niet goedkoop waren. Wist je dat jongens vroeger rond de Sinterklaastijd hun interesse voor een meisje toonden door een speculaaspop te geven? Als het meisje het geschenk accepteerde, was de liefde wederzijds.
Inmiddels zijn speculaas en pepernoten niet meer weg te denken van het Sinterklaasfeest. Want: wie zoet is krijgt lekkers! Zo zijn deze lekkernijen onlosmakelijk verbonden met de bijzondere Sinterklaastraditie.
Zelf aan de slag met speculaaskoekjes!
Heb je na het lezen van dit artikel ook zo’n trek gekregen in speculaas? Ga dan lekker aan de slag met het bakken van speculaaskoekjes. Daarvoor heb ik nog twee superleuke tips voor je. Bekijk onze Sint-collectie voor originele, feestelijke koekstempels. Ga je voor een mooie mijter, een schattig cadeautje of toepasselijke teksten, zoals “Welkom Sint & Piet”?
En dan, iets waarvan de bakkers met hun eerste koekplanken niet hadden durven dromen: de Sinterklaasliedje koekstempel! Hiermee maak je zeker weten indruk op Pakjesavond. Met deze stempel druk je een unieke Spotify-code op een fondantkoekje. Scan de code met je telefoon en je hoort direct een Sinterklaaslied! Sinterklaas kapoentje, Zie de maan schijnt door de bomen of Zie ginds komt de stoomboot. Welke klassieker kies jij?
